Değerli taşların nadirliği, oluşumlarının jeolojik sürecinden kaynaklanmaktadır.
Toplam bilinen yataklar açısından zümrütler daha nadirdir. Minerals dergisinde yayınlanan bir incelemeye göre 49 zümrüt yatağı vardır. Buna karşılık, Reviews in Mineralogy and Geochemistry dergisinde yayınlanan bir makaleye göre elmas içeren yaklaşık 1.000 kaya oluşumu olmasına rağmen sadece 82 tane faaliyet gösteren elmas madeni vardır. Ancak endüstri daha yerleşik olduğu için elmas sayısını diğer değerli taşlarla karşılaştırmak zordur.
Elmaslar, küresel talebi karşılamak için karmaşık fiyatlandırma yapıları ve ticari ortaklıkları olan uluslararası madencilik şirketleri tarafından üretilir. Kanada Doğal Kaynakları’na göre, her yıl dünya çapında 100 milyon ila 150 milyon karat veya yaklaşık 22 ila 33 ton (20 ila 30 metrik ton) elmas üretilmektedir.
Karşılaştırma yapmak gerekirse, İngiliz madencilik şirketi Gemfields tarafından derlenen 2022 pazar araştırma verilerine göre, 2015 yılında başlıca üretici ülkelerde (Kolombiya, Zambiya, Etiyopya, Madagaskar ve Brezilya) 7.000 ila 9.000 kilogram veya yaklaşık 7 ila 10 ton (6 ila 9 metrik ton) zümrüt üretildi.
Gemfields, elmaslar dışındaki herhangi bir değerli taşın küresel üretimini takip etmenin zor olduğunu, çünkü madenlerin dünyanın dört bir yanına dağılmış olduğunu ve çoğunlukla güçlü raporlama sistemleri olmayan küçük şirketler tarafından çıkarıldığını belirtti.
Ancak bu sayılar jeolojik hikayenin tamamını anlatmıyor. Her iki değerli taş da karmaşık süreçlerle oluşuyor.
Amerika Gemoloji Enstitüsü’nde kıdemli araştırma görevlisi olan Evan Smith , Live Science’a yaptığı açıklamada, “Her ikisi için de, her şeyin doğru şekilde bir araya gelmesi için benzersiz jeolojik koşullara ihtiyacınız var.” dedi.
Elmaslar için bu koşullar manto, yani Dünya’nın orta tabakasının derinliklerinde başlar. Elmaslar, Gems & Gemology dergisinde 2018 yılında yayınlanan bir makaleye göre, 93 ila 124 mil (150 ila 200 kilometre) yer altında oluşur ve bu da onları Dünya’nın en derinlerinde bulunan değerli taşlar yapar .
Elmaslar karbonun tek kristalleri olarak oluşur . Jeologlar bunun, basınç veya sıcaklıktaki bir değişimin veya başka bir kimyasal reaksiyonun karbon içeren sıvılaşmış manto kayasını soğutmasıyla gerçekleştiğini düşünüyor, diyor Smith.
Elmasların insanların onları gerçekten çıkarabileceği derinliklere ulaşması için, yerin yaklaşık 100 ila 180 mil (170 ila 300 kilometre ) altında magmadan oluşan kimberlit adı verilen nadir bir volkanik patlama olması gerekir . Yüzeye doğru giderken, kimberlit elmasların olduğu bir alandan geçebilir ve onları daha sığ derinliklere sürükleyebilir. Ancak bu garanti değildir.
“Öncelikle elmasları oluşturmanız gerekir,” dedi Smith. “Ve sonra bunların bir şekilde kazara kesilmesi ve bu volkanik patlama tarafından yüzeye sürüklenmesi gerekir, ki bu tamamen bağımsız bir olaydır.”
Smith, elmasların bu kimberlit oluşumları içinde oldukça eşit bir şekilde dağılmış olması nedeniyle, elmasları büyük ölçekte çıkarmak kolay olduğunu söyledi. “Büyük bir çukur kazabilir ve patlatabilir, büyük nakliye kamyonlarını doldurabilir ve sonra toplu olarak işleyebilirsiniz,” dedi. “Bunu zümrütlerle gerçekten yapamazsınız.”
Smith, zümrütlerin daha küçük ölçekli madencilik ve elle çıkarmaya daha elverişli olan daha karmaşık jeolojik oluşumlarda oluştuğunu vurguladı.
Elmas ve zümrütlerin oluştuğu jeolojik koşullar özel olsa da, zümrütlerin insanların erişebildiği madenler açısından daha nadir olduğu tartışmasızdır.
Live Science, Hannah Loss
