Sivrisinekler Üzerine Araştırmalar. İnsanlarda Neyi Tercih Ediyorlar? Neyi Sevmiyorlar?
Yaz aylarında sivrisinekler sohbet konusu olduğunda aramızdan bazılarının bu yaratıklar tarafından diğer insanlara göre cazip bulunduğunu sık sık konuşuruz.
Bilim tabii ki bunun sebebini ve ilgili diğer soruların yanıt merak ediyor. Sivrisinekler neden bazı insanlara diğerlerine göre daha fazla tercih ediyor? Sivrisinekler neden hoşlanmıyorlar? Onları uzak tutmak için neler yapılabilir?
National Geographic Dergisi’nde yayımlanan “Sivrisinek mıknatısısınız.İşte yapabilecekleriniz” başlıklı makalede öncelikle kaşıntı başta olmak üzere verdikleri rahatsızlıkların ötesinde sivrisineklerin bulaştırdıkları hastalıklar yüzünden küresel olarak yılda 1 milyon kişinin öldüğü vurgulanıyor.
Bilimin saptamalarına göre, sivrisineklerin insanları kokularıyla diğer hayvanlardan ayırt ediyorlar. İnsanları 60 metre öteden önce nefes verirken saldıkları karbondioksitle saptıyorlar. Daha da yaklaştıklarında ayaklarımız, koltuk altlarımız ve derilerimizden yayılan kokuları algılıyorlar. 15 metrede bizi siluet olarak görüyorlar; yaydığımız ısı dalgalarıyla konacakları yere yöneliyorlar ve ayaklarıyla kanımızı emmek için iğnelerini batıracakları ideal noktayı buluyorlar.
Araştırmalara göre, kimi insanları sivrisinekler için cazip hale getiren etkenlerin %85’i genetik. “Sivrisinek” adlı bir kitap var. Bu kitabın yazarına göre, kan grubu, nefes verirken yaydığımız karbondioksitin miktarı, cildimizdeki laktik asit ve doğal kokularımız sivrisineklerin tercihini belirleyen etmenler.
Yine araştırmalara göre, sivrisineklerin hangi kokuları tercih ettiğini net olarak saptamak çok zor ve karmaşık bir işlem. Bu nedenle bu durumla ilgili sorunun net bir yanıtı yok. Çünkü insan kokusu çok karmaşık. Üstelik sivrisinekler ayrı ayrı kokuları değil, insanların kokularının karışımından oluşan kokteylleri tercih ediyorlar. Yine de sivrisineklerin tercih ettiği kokularda öne çıkan bazı maddeler ayırt edilmiş. Buna göre terimizde bulunan ve ekşi kokulu karbosilik asitleri ve deri mikropları tarafından üretilen asetoin maddesini çekici buluyorlar.
Sivrisineklerin hangi kokulardan hoşlanmadıkları konusu da net değil ve karmaşık. Araştırmacılar çeşit çeşit sabunları, kokuları denediler ama çok ayırt edici bir sonuca ulaşamadılar. Ancak hindistancevizi biraz öne çıktı. Sivrisinekleri uzak tutmanın en iyi yolu terli olmamak, ter kokmamak. Limon ve okaliptüs yağı gibi doğal çözümlerin işe yarayabileceği belirtiliyor. Piyasada satılan, etkin maddesi DEET olan ve deriye sürülen ya da püskürtülen kovucular da “iş görür” olarak tanımlanıyorlar. Bunların zararlı olmadığı savunuluyor.
Bütün araştırmalara rağmen sivrisinekler hakkındaki ortak kanı bu yaratıkların kurnaz olmaları. Öyle ki, insanların geliştirdiği yöntemlere karşı evrim geçiriyorlar. Mesela bazı sivrisinek türleri gece başvurulan cibinlik önlemine karşı artık gündüzleri avlanmaya başlamışlar.