Elma sirkesi… Gerçekten her derde deva mı? Yoksa bir şehir efsanesi mi?
Mutlaka denk gelen okuyucularımız vardır, sosyal medya elma sirkesine methiyelerle dolup taşıyor. Kilo kaybı, kan şekeri kontrolü, akne tedavisi ve daha pek çok şeye faydası olduğu söyleniyor.
Örneğin TikTok’ta bir adam bir çorba kaşığı elma sirkesini bir bardak suya karıştırıyor, içiyor ve iki dilim pizza yiyor. Ardından kan şekerini test ediyor ve “Bunlar şimdiye kadarki en iyi sonuçlar” diyor.
Evet, internet âlemi elma sirkesinin ‘olağanüstü gücüne’ övgüler yağdırıyor. Peki uzmanlar ne diyor?
Arizona Eyalet Üniversitesi’nde beslenme profesörü olan Carol Johnston, elma sirkesinin yıllardır yaraları iyileştirmek, öksürüğü dindirmek ve mide ağrılarını yatıştırmak için bir ‘kocakarı ilacı’ olarak kullanıldığını söylüyor. Ancak pek çok iddianın hiç araştırılmadığını belirtiyor.
İşte elma sirkesi hakkında tüm bildiklerimizve aklınızda tutmanız gereken bazı önemli uyarılar…
Elma sirkesi sağlığa faydalı mı? Araştırmalar ne gösteriyor?
Uzmanlar sirkenin bazı faydalarını kabul etmekle beraber sosyal medyada önerilen tedavi yöntemlerine itibar edilmemesi gerektiğini söylüyor. Fotoğraf: Getty Images
Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde gastroenteroloji doçenti olan Dr. Chris Damman, “Elma ve diğer meyvelerden yapılan sirkeler, antioksidan ve anti-enflamatuar özelliklere sahip olan polifenol adı verilen bileşikler içeriyor” diyor.
Ancak sosyal medyada genellikle pastörize edilmemiş ve filtrelenmemiş elma sirkelerinin önerildiğini ve bunların normal sirkelerden daha sağlıklı olduğuna dair bir kanıt olmadığını söylüyor.
Kan şekeri kontrolü
2000’li yılların başında, belirli beslenme biçimlerinin Tip 2 diyabeti kontrol altına almaya nasıl yardımcı olabileceğini araştıran Dr. Johnston, 1988 yılında yapılan ve nişasta çözeltisi verildikten sonra asetik asidin sıçanlarda kan şekeri artışını azalttığını gösteren bir çalışmaya rastlamış.
Bu çalışma ilgisini çekmiş ve bu fikri Tip 2 diyabet ve insülin direnci olan kişilerde test etmeye karar vermiş. Dr. Johnston ve diğer araştırmacılar küçük ve sınırlı çalışmalarında yüksek karbonhidratlı yemeklerden hemen önce suya karıştırılmış bir yemek kaşığı elma sirkesi (veya diğer sirke türlerinin) daha az kan şekeri artışına neden olduğunu bulmuş.
Bazı çalışmalar sirkenin yiyeceklerin sindirim sistemindeki hareketini yavaşlatabileceğini ve karbonhidratları parçalayarak şekerlere dönüştüren bazı enzimlere müdahale ederek kan şekerinin daha az yükselmesine neden olabileceğini öne sürüyor.
Ancak Avustralya’daki Monash Üniversitesi’nde araştırmacı olan Paul Gill, elma sirkesinin uzun süreli kullanımda güvenli ve faydalı olduğunu söylemek için daha fazla ve kapsamlı araştırmaya ihtiyaç olduğunu söylüyor.
Kilo kaybı
Aşırı kilolu veya obez olarak sınıflandırılan yetişkinler üzerinde yapılan birkaç küçük, kısa süreli araştırmada elma sirkesi ile kilo kaybı arasında ilişki tespit edilmiş.
Örneğin, 2009 yılında Japonya’da 155 yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada araştırmacılar üç ay boyunca her gün iki yemek kaşığı elma sirkesi içenlerin yaklaşık dört kilo verdiğini bulmuş. Lübnan’da yaşları 12 ila 25 arasında değişen 120 kişi üzerinde 2024 yılında yapılan bir başka çalışmada ise araştırmacılar, üç ay boyunca her sabah suyla birlikte bir çorba kaşığı elma sirkesi içenlerin ortalama 15 kilo verdiğini tespit etmiş.
Ancak katılımcıları elma sirkesi kullanmayı bıraktıktan sonra takip eden bir araştırma, ortalama olarak bir ay içinde kiloların çoğunu geri aldıklarını ortaya koydu. Benzer insan grupları üzerinde yapılan birçok çalışmada da kilo kaybıyla herhangi bir bağlantı bulunamadı.
Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar da asetik asidin belirli dokularda yağ birikimini azaltabildiğini ve tokluk sinyali veren hormonların salgılanmasını artırmaya yardımcı olabileceğini gösteriyor. Bu yüzden Dr. Damman, her ne kadar insanlardaki kanıtlar çelişkili olsa da sirkenin kilo vermeye yardımcı olabileceğini ifade ediyor.
Cleveland Clinic’te diyetisyen olan Beth Czerwony, eğer sirke gerçekten de insanların kilo vermesine yardımcı oluyorsa bunu sindirimi yavaşlatarak yapabileceğini, bunun da daha uzun süre tok hissetmenizi sağlayabileceğini söylüyor. Ancak veri eksikliği ve araştırmaların kısa zaman dilimleri nedeniyle hastalarına kilo kaybı için elma sirkesi kullanmalarını önermediğini dile getiriyor.
Mide sağlığı
New York’ta sindirim rahatsızlıkları konusunda uzmanlaşmış bir diyetisyen olan Tamara Duker Freuman’ın birçok hastası yemekten önce veya sonra elma sirkeli su içmenin reflü semptomlarını azalttığını söylemiş. “Onlara inanıyorum” diyor ve ekliyor: “Ancak yüzlerce reflü hastası da sirkenin reflü semptomlarını daha da kötüleştirdiğini söylüyor.”
Penn Medicine’da gastroenterolog olan Dr. Nitin K. Ahuja, ne yazık ki sirke ve sindirim sağlığı konusunda iyi bir araştırma olmadığını vurguluyor.
Mide asidinin yemek borusuna kaçmasından kaynaklanan reflüyü tedavi etmek için sirke kullanan kişiler ‘sirkeden gelen asidin midenin daha az asit üretmesine yol açtığını’ söylüyor. Ancak Dr. Ahuja bunu destekleyen bir veri olmadığını, ayrıca mideye ekstra asit ilavesinin pek mantıklı görünmediğini dile getiriyor.
Dr. Ahuja, petri kaplarında yapılan çalışmaların elma sirkesinin bazı mikropları öldürebileceğini ve bunun da potansiyel olarak şişkinliği azaltabilecek bağırsak mikrobiyomu değişiklikleri yaratabileceğini gösterdiğini aktarıyor. Ancak bunun insanlar üzerinde incelenmediğini vurguluyor ve ekliyor:
“Sık veya şiddetli reflü semptomlarınız varsa mutlaka bir doktora danışın ve tedavi olun.”
Cilt rahatsızlıkları
Virginia Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde dermatolog olan Dr. Lydia Luu, cilde seyreltilmiş elma sirkesi sürmenin uzun zamandır evlerde ‘egzama tedavisi’ olarak kullanıldığını ifade ediyor. Birkaç hasta bu konu hakkında soru sorduktan sonra o ve meslektaşları bunu test etmeye karar vermiş.
Araştırmacılar 2019 yılında yaptıkları bir çalışmada yarısı egzama hastası olan 22 katılımcıdan iki hafta boyunca günde 10 dakika bir kollarını musluk suyunda, diğer kollarını ise seyreltilmiş elma sirkesinde bekletmelerini istemiş. Katılımcıların ciltlerinde pH veya nemi tutma kabiliyeti açısından herhangi bir fark görülmemiş, ki bunların hepsi egzamada tipik olarak değişiklik gösteriyor. Çalışmaya katılanlardan on altısı, çoğunlukla sirke uygulanan kolda hafif yanma veya kaşıntı gibi semptomlar bildirirken; birinde şiddetli kaşıntı, orta derecede yanma ve küçük bir yara; bir diğerinde ise kabarık bir döküntü meydana gelmiş.
Dr. Luu, elma sirkesinin ‘ne yazık ki egzama için faydalı olmadığını’ ve semptomlarınızı daha da kötüleştirebileceğini söylüyor.
TikTok, akne ve cilt lekelerini gidermek için elma sirkesi öneren videolarla dolup taşıyor. Hatta bazıları elma sirkesinin siğil tedavisinde de faydalı olduğuna inanıyor. Ancak Dr. Luu bu konuda yeterli çalışma olmadığını ve elma sirkesinin kimyasal yanıklara ve ciltte yara izine neden olabileceğini ifade ediyor.
Peki denemekten zarar gelir mi?
Elma sirkesi tüketmek, seyreltilmiş olsa bile, diyabet ve kalp ilaçlarının yanı sıra diüretikler de dahil olmak üzere bazı ilaçlarla etkileşime geçebilir. Doktor Czerwony, elma sirkesinin kandaki potasyum seviyesini de düşürebileceğini, bunun da zaten düşük potasyum seviyesine sahip olanlar için bir sorun teşkil edebileceğini söylüyor. “Bu yüzden denemeden önce doktorunuza danışmalısınız” diyor.
Dr. Luu, aynı tavsiyenin cildiniz için de geçerli olduğunu ifade ediyor. Bir dermatolog kuvvetle muhtemel daha güvenli, daha etkili bir tedavi önerecektir.
Kan şekerinizi kontrol etmek için sirke kullanmak istiyorsanız, Dr. Johnston bir kaşık herhangi bir sirke türünü suyla seyreltip içmenizi ancak günde iki ila dört yemek kaşığını geçmemenizi tavsiye ediyor ve “Öylece içmeyin” diye ekliyor. Zira sirke seyreltildiğinde dahi sirke diş minesini aşındırabiliyor.
Dr. Ahuja, sirkeyi seyreltmeden içerseniz, yemek borusu zarına da zarar verebileceğinizi dile getiriyor.
Dr. Damman ise daha güvenli ve lezzetli bir yaklaşım olarak elma sirkesini yemeklerde kullanmayı öneriyor. Bir salata sosuna veya suşi pilavına karıştırabilir ayrıca zeytinyağı ile birlikte tüketebilirsiniz. Eğer sağlık açısından herhangi bir faydası varsa, muhtemelen bu şekilde de elde edeceğinizi söylüyor.
New York Times, Mashable