Uzaya başarılı yolculukların hikayesi…
Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcı’nın 21 günlük uzay yolculuğu başarıyla tamamlandı. Gezeravcı ve beraberindeki 3 astronotu taşıyan Dragon kapsülü 47 saatlik bir dönüş yolculuğunu planlandığı gibi tamamlayarak Dünya’ya indi.
Yeryüzünden 400 kilometre uzaklıktaki Uluslararası Uzay İstasyonu’na yapılan uzay yolculuğunun sağ salim tamamlanması aslında onlarca yıllık, hatta yüzyıllık hazırlıkların eseri.
Uzay çağı öncesi bu seyahatlerin canlılara etkisine ilişkin çalışmalar da bir yandan sürdürülüyordu. Aslında bu döneme ışık tutan deneyler 1900 yılı başlarında gerçekleşti. Meyve sinekleri balonla binlerce metre göğe çıkarıldı ancak sonuçlar yetersiz kaldı.
Uzay biyolojisi 1948’lerde başlatılarak uzay yolculuğunun ve uzayda kalmanın insan fizyolojisine etkileri araştırıldı. Uçuşlardan önce teorik bilgilerle ve uzay koşullarına yakın kurulan laboratuvarlarda deneylerle hazırlık yapıldı. Sonra da uzaya kobay hayvanlar gönderildi.
-KÖPEKLİ FARELİ BUĞDAYLI UÇUÇLAR-
Uçuşlu deneylerde solunum, kan dolaşımı gibi temel fonksiyonları insana yakın olduğu, kolay eğitilebildiği için 40’aşkın köpek kullanıldı. Uzaya gönderilen bu köpeklerden 3’ü 450 kilometreye kadar çıktı.
Uzay giysisi giydirilerek kabine bindirilen canlılarda roketin ateşlenmesiyle üzerlerine binen aşırı yük ve gürültü, yerçekimsiz ortam, radyasyon ile uzay aracındaki izolasyon hissi gibi koşullarda meydana gelen değişimler izlendi. Canlıların beden hareketleri ve bellekleri kabinlere konulan kameralarla yeryüzünden izlenirken kayıt da alındı. Bazı uçuşlara fareler, sıçanlar ile buğday, bezelye gibi bitkiler de eklendi.
-UZAYIN İLK CANLISI KÖPEK LAYKA-
Soğuk savaş döneminde ABD ile rekabette Sovyetler Birliği uzaya başarılı hamleler yaptı. Sovyetler Birliği’nin 4 Ekim 1957 tarihinde Dünya yörüngesine ‘Sputnik 1’ adlı yapay uyduyu göndererek başlattığı uzay çağında gezegenimiz dışına ilk giden canlı 3 yaşındaki sokak köpeği Layka oldu.
Sputnik-1’den bir ay sonra 3 Kasım’da Layka uzaya giden ilk canlı olarak tarihe geçti. Ancak o zaman roketler geri dönüşlü değildi. Layka ömrünü uzayda tamamladı.
Geri dönüşlü ilk roket 1960’ta denendi ve başarısız oldu. Ancak bu roketler, aynı yıl 3 ay sonra köpekler Belka ve Strelka ile denendi. Dünya yörüngesinde bir günü tamamlayarak 17 tur atan köpekler geri döndü.
Daha sonra Pçyolka ve Muska adllı köpekler uzaya gönderildi ama geri dönüşü başarısız oldu. Ardından ayrı ayrı uçuşlarla uzaya gönderilen Cernuska ve Zvezdocka adlı köpeklerin de başarıyla Dünya’ya dönmesinin ardından insanlı uçuşa karar verildi.
-İLK İNSAN GAGARİN’İN ŞAKASI-
Köpek Zvezdocka’dan 17 gün sonra Sovyetler Birliği Yuri Gagarin’i uzaya gönderdi. Kozmonot Gagarin, 12 Nisan 1961 tarihinde uzaya giden ilk insan oldu ve Dünya yörüngesinde108 dakikalık tam tur atıp döndü.
Uzaya çıkan ilk insan olarak tarihe geçen Gagarin dönüşte, ‘Ben de anlamadım uzaydaki ilk insan mı yoksa son köpek miyim’ diye yaptığı şakayla da tarihe geçti.
-UZAYIN ETKİILERİ-
Deneylerde uzayın etkilerinin daha yolculuğun ilk saniyelerinde roketle firlatma anında başladığı, Dünya’da yer çekiminin etkisine alışık olan fizyolojik yapıda değişiklik olduğu, denge, kemik, kas, bellek, hafiza kayıpları oluştuğu, õgrenme güçlüğü, uykusuzluk yaşandığı, kapsülde hapsolmuş ve izole edilmiş hissiyle korku ve kardiyak bozukluk olabileceği, bunların uzayda geçirilen süreyle de ilgili olduğu ortaya çıktı.
Zeynep Nurten UZER/Gazeteci-Yazar
Zeynep Nurten UZER/kentekrani
Youtube Abone Olmak İçin Tıklayınız
www.kentekrani.com 10 Şubat 2024
