10 SANİYE 10 SANİYEDİR. GOOGLE ANDROID, GEMLİK DEPREMİNİ ÖNCEDEN BİLDİRDİ
Oğuz HAKSEVER
Marmara Bölgesi’nde İstanbul dahil geniş bir alanda hissedilen Bursa Gemlik merkezli 5,1 büyüklüğündeki deprem, Google’ın geliştirdiği deprem erken uyarı sisteminin işlemesiyle de gündemde.
Marmara bölgesinde Android tabanlı akıllı telefonları olan çok sayıda kullanıcı öğleye doğru saat 10.42’de depremden genellikle 10 saniye önce
“Yakındaki deprem: Hafif sarsıntı bekleniyor. Yaklaşık … km uzaklıkta, ilk tahminlere göre 5.0 büyüklüğünde” içerikli bir mesaj aldılar. Uyarıyı 30 saniye önce aldığını söyleyenler de oldu.
Teknoloji uzmanları Google ve Android’in, Gemlik depremiyle önceden uyarı sınavını başarıyla geçtiği yorumunu yaptılar.
P DALGALARI SAYESİNDE
Sistemin nasıl çalıştığını, sistemi nasıl aktif hale getirmek gerektiğini anlatmadan önce 10 saniye de olsa önceden uyarıya imkan veren depremin doğal mekanizmasını açıklamakta yarar var.
Depremler iki dalga yayarlar. Bunlara P dalgası ve S dalgası deniyor. P dalgası öncü dalgadır. Genellikle S dalgasından yani ana şoktan 10-12 saniye önce yüzeye ulaşırlar. Çok hafif sarsıntılardır. Ancak sismograflar veya kimi hayvanlar tarafından algılanabilirler. İşte bu öncü P dalgaları sayesinde saniyeler önce de olsa dünyada birçok kamu kuruluşu veya özel kuruluş akıllı telefonlar için uyarı sistemlerini hayata geçirmeye başladılar.
SİSTEM NASIL AKTİFLEŞTİRİLİYOR?
Google’ın Android işletim sistemi için geliştirdiği uygulama, akıllı telefonlardaki ivme ölçerlere dayanıyor. Deprem meydana gelirken akıllı telefonlardaki ivme ölçerler öncü P dalgalarını algılıyorlar. Çok sayıda akıllı telefondaki ivme ölçerlerin aynı anda hareketlenmesiyle telefonun depremin merkez üssüne uzaklığı ve depremin büyüklüğü de tahmin edilebiliyor; ardından da telefona uyarı gidiyor.
İphone kullanıcıları böylesine bir olanağa sahip değiller. Android kullanıcılarının söz konusu uygulamayı aktifleştirmeleri için şunları yapması gerekiyor:
Önce ‘Ayarlar’a ardından ‘Konum’ sayfasına giriliyor. Burada önce ‘Acil Durum Konum Hizmeti açılıyor ve hemen altındaki ‘Deprem uyarıları’ sekmesi tıklanıyor. Deprem uyarılarını açtıktan sonra, çalışabilmesi için konum bilgisinin de paylaşılmasına izin verilmesi gerekiyor.
Google sistemle ilgili olarak şu uyarıları yapma gereği duymuş:
“Deprem uyarıları tüm bölgelerde desteklenmez
Her deprem algılanamaz
Şiddet ve sallantı yoğunluğu tahminlerinde hata olabilir
Sallantı başlamadan önce, sallantı sırasında veya sonrasında uyarı alabilirsiniz”
Türkiye’de öncü P ve ana şok S deprem dalgalarının özelliklerinden yararlanılarak sismograflara dayanan bir sistem var. Bu sistem ana şokta yangın çıkmasını engellemek amacıyla p dalgası meydana geldiğinde ana şoktan önce doğal gazı ve elektriği kesiyor.