Hülya Bilge Gültekin /FİLM /
KIRMIZI BALON 🎈
Bir ara izlemeyi çok isteyip bir türlü bulamadığım için izlemekten vazgeçtiğim bir filmdi. Öyle ki az önce onunla ilgili bir içerik düşmese önüme belki de aklıma bir daha hiç gelmeyecekti. Sanırım vakit o vakitti ki dürtüldüm ve filmi kolayca bulup bir solukta izledim. Kısa ve sessiz bir film. Ama bana o kadar çok şey söyledi ki. Otuz dört dakika boyunca benimle o kadar derin bir bağ ve ortak bir dil kurdu ki anlatasım geldi filmle aramızda olan biteni. Diyeceğim şu ki, Pascal ile Kırmızı Balon arasında kurulan o gerçeküstü bağ, filmle benim aramda da kuruldu. Ben Pascal kadar şanslı değilim ama. Balonlar onu bu kötülük dolu dünyadan koparıp uçurdular göğe filmin sonunda. “Beni de alın, bu dünya Pascal’a ettiğini bana da etti. Boş bulunduğum her fırsatta da etmekte,” diye bas bas bağırdım arkalarından. Ama duymadılar. Onlar duymayınca belki birileri duyar diye hali hazırda çıkmış olan bu sesi yazarak duyurmaya karar verdim.
Kırmızı Balon, yerin gerçekliği hükmünü acımasızca sürerken, “Hele bir de başımızı kaldırıp göğe bakalım,” demeye cüret edebileceklerin seveceği bir film. Günlük rutini aşan bir alemde büyülü bir gerçeklik sunuyor meraklısına. Kimilerine hiç inandırıcı gelmeyebilirken, kimilerine de tam aksine, tam yerine, hatta bam teline dokunan bir film.
Anlatıcısının usta yönetmen Albert Lamorisse olduğu görsel ve sessiz bir masal. Üstelik bu usta anlatıcı masalının küçük kahramanını uzakta da aramamış. Oğlu Pascal Lamorisse’i küçük usta bir oyuncuya dönüştürmüş. Kızı Sabine Lamorisse’i de unutmamış elbette. Onun eline de mavi bir balon verip romantik bir sahnede buluşturmuş çocuklarını.. Sadece onları olsa iyi. Alelade ve sıradan bir balona bile can vermeyi başarmış.
Balonun performansını izledikçe, tanrının nefesiyle can bulmuş bir varlık olduğunu düşünmeden edemiyor insan. Her ne kadar bu dirilişin tanrısal olduğunu düşündürtse de film, bunun sebebi bir o kadar dünyasal oysa. Sıradan bir karşılaşma.
Okula gittiğini elindeki çantasından anladığımız Pascal, yolunun üstündeki kediyi sevip okşamak için küçük bir mola veriyor önce. Atmosfer o kadar boğucu ve renksizken, Pascal bu kadar yalnız ve mutsuzken tekme atsa şaşırtmazdı bizi oysa. 1956 yılının savaş sonrası Paris’inde geçiyor film. Sanırım bu yüzden de Paris’te geçen filmler gibi buram buram aşk ve romantizm kokan filmlerden değil. Onlarda olduğu gibi göz kamaştırıcı bir Paris sunmuyor izleyicisine. Can sıkıcı ve ilham verici olmaktan uzak, ağır bir griliğin içinde ilerliyor sonuna kadar. Arka planın bu kadar flu olması ön plana çıkması gerekeni zahmetsizce kavramakta büyük etken.
Soğumuş bir bedense Paris bu filmde, Kırmızı Balon da Pascal’ın dokunuşuyla atmaya başlayan kalbi o bedenin.
Bir sokak lambasına takılmış olarak görür Pascal bu Kırmızı Balon’u. Ve bir çırpıda tırmanıp kurtarır onu oradan. Sonra kaldığı yerden devam etmeye çalışır gündelik hayatına. Ama o, eski Pacsal değildir artık. Önce her gün bindiği otobüse alınmaz. Sonra okula. Eve döndüğünde annesi camdan dışarı atar Kırmızı Balon’u. Camın önünde nasıl beklediyse Pascal’ı, annesiyle gittiği kilisenin dışında da öyle bekler onu. Kırmızı Balon’un varlığı hem kamusal hem de resmi alanlarda risk olarak görülür. Balon kırmızıdır her şeyden önce. Özerktir. Bireydir. Ele avuca sığmaz bir asidir. Kanlı canlı olmakla kalmayıp duyguludur da. Pacsal’la aralarında kurulan bağa rağmen Pascal’ın da malı değildir üstelik. Onun eşitidir. Yoldaşıdır. İçindeki cevherin dışarıda onunla oynaştığı bir yansımasıdır. Yetişkinler balonla olan güçlü bağı için Pascal’ı cezalandırırken çocuklar da balonu ele geçirerek çok kıskandıkları bu bağı sabote etmek için uğraşırlar. Dünyanın bütün kötüleri onlara karşı birleşmiş gibidir. Onlar da birlik olup birbirlerini korumaya çalışırlar.
Kurumsal yetişkinlerin kötülüğü çok tanıdık gelip çok da şaşırtmıyorken, çocukların kötülüğü insanın içini sızlatmıyor değil.
Film, çocukların yaptığı kötülükle son buluyor. Bu da insanı ister istemez filmin nasıl başladığına, Pascal’ın kediyi sevip okşadığı ilk sahneye götürüyor. Masalını anlatmaya sevgiyle başlayıp nefretle sonlandıran Abert Lamorisse, iyilik ya da kötülüğün çocuk yaşlarda seçilip ilk fırsatta da hayata geçirildiğini, çocukluk demenin illaki de saflık demek olmadığını çarpıcı bir kurguyla gösteriyor. Bunu çok iyi yapmış olmalı ki aldığı ödüllerin haddi hesabı yok.
1956, Cannes Film Festivali, En İyi Kısa Film dalında Altın Palmiye ödülü.
1956, Louis Delluc, En İyi Film ödülü.
1957, En İyi Özgün Senaryo dalında Oscar ödülü kazanan ilk diyalogsuz film.
Film ayrıca İngiliz Flm Enstitüsü’nün 2005 yılında oluşturduğu 14 yaşından önce izlenmesi gereken 50 filmin de içindedir.
Çocukluğumda dinlediğim masallardan kalma bir alışkanlık olsa gerek. Sonunda iyilerin kazandığı tüm anlatılar hâlâ iyi geliyor bana.
Hezimete uğrayan kötüler beni incitmiş olanlardır çünkü, kazanan iyiler ise incinmişliğine su serpilmiş olan içimdeki Pascal’dır.
İçinizdeki incinmiş çocuk hâlâ iyi bir çocuk olmakta inat ediyorsa siz de bir göz atın Kırmızı Balon’a.
Ve Pascal’a..