SAYILAR ÇERÇEVESİNDE SEÇİM SONUÇLARI ÜZERİNE ÖN SAPTAMA
14 Mayıs 2023’te yapılan Cumhurbaşkanlığı ve 28’inci dönem milletvekilliği seçimi üzerine kesin sonuçlar YSK tarafından resmi olarak açıklanmasa da değerlendirme yapmanın riskleri olabilir. Ama ortaya çıkan sonuçlar sayısal açıdan şöyle değerlendirilebilir:
Cumhurbaşkanlığı seçimleri ikinci tura kalmıştır. Bir iki istisna dışında araştırma şirketi bu sonucu öngörememiştir. Dolayısıyla anketler yanıltıcı olmuştur. Bu şirketler neden yanıldıklarını kamuoyuna açıklamalıdır. Seçimler 28 Mayıs Pazar günü yapılacaktır.
Cumhurbaşkanı adayları İttifak Partileri ve milletvekili seçim sonuçları üzerinden değerlendirildiğinde Cumhur İttifakının adayı Recep Tayyip Erdoğan, ittifakı oluşturan partilerden (bu partilerin oyu 49,38) yüzde 0,04 daha fazla (49,42) oy almıştır.
Millet İttifakı Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ittifaka destek veren partilerin oyundan (45,96) yüzde 1,01 oranında düşük oy almıştır. Bundan sol partilerden çok ittifakta yer alan sağ partilerin tabanından oy alamadığı söylenebilir.
Ata İttifakı adayı Sinan Ogan partisinden yüzde 2,94 daha fazla oy almıştır.
Depremin yaşandığı 11 ilde Cumhur İttifakının oy kaybı sınırlı olmuştur. Cumhur ittifakının 2018 seçimlerine göre bu illerde aldıkları oy oranı yüzde olarak 2023 seçimleri ile kıyaslandığında şu durum ortaya çıkmaktadır: Elâzığ: eksi yüzde 2; Malatya: artı yüzde 0,20; Gaziantep: eksi 4,17; Adıyaman: artı yüzde 2,8; Şanlıurfa: eksi yüzde 0,2; Kahramanmaraş: eksi yüzde 3,37; Diyarbakır: eksi yüzde 0,91; Adana: eksi yüzde 0,21; Kilis: eksi yüzde 4,54; Osmaniye: eksi yüzde 0,67; Hatay: yüzde 0,55.
Depremde yaşanan sıkıntı ve müdahalelerde gecikmelere bölgede temel ihtiyaçların karşılanmasında hala sorunlar yaşanırken bu sonuç ortaya çıkmıştır. Sosyologların, siyaset bilimcilerin alan araştırması ile çözümlemesi gereken bir konudur bu. Muhalefetin yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarıyla yürüttüğü çalışmalara rağmen depremden etkilenen bölgede iktidar ciddi oy kaybı yaşamamıştır. Muhalefetin bu bölge insanına dokunamadığı, ulaşamadığı ya da yaptıklarıyla siyasal tutum değişikliğine yol açamadıkları söylenebilir.
MHP’nin oyları yüzde 1,03 oranında düşmüştür.
Seçimlerde ekonomik sıkıntılar ve göçmenler nedeniyle Batı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi milliyetçilik yükseliştedir. MHP ve Zafer Parti’nin oyları geçen seçime göre yüzde 1,13 oranında artmıştır. İYİ Partiyi de milliyetçi kategorisine alındığında milliyetçi oyların toplamı yüzde 22,19’a yükselmiştir. Türkiye’de neredeyse 4 kişiden biri milliyetçi partileri desteklemektedir.
Sağ oyların oranı 2018 seçimlerine göre yüzde 1,2 azalarak 63,84’e düşmüştür. Sol oylar ise yüzde 2,82 artarak 36,16’ya yükselmiştir.
Kürtlerin ağırlıkla yaşadıkları bölgede Millet ittifakı hiç olmadığı kadar oy almıştır. 21 yıl aradan sonra Diyarbakır’dan CHP bir milletvekili çıkardılar.
Bu seçimde bir önceki seçime göre CHP oylarını yüzde 2,69 arttırmıştır.
2023 seçimlerinde Ak Parti oyları 2002 seçimindekine yaklaşmıştır ve bir önceki seçime göre (2018) yüzde 6,98 oy kaybetmiştir. MHP oylarını yüzde eksi 1,03; İyi Parti eksi yüzde 0,27, HDP (Yeşil Sol olarak seçime katıldı) eksi yüzde 2,89 oy kaybetmiştir. TİP oylarını artırmıştır. Ancak ittifak içinde birlikte hareket edilmesi durumunda daha etkili bir sonuç alınabilirdi.
Siyasal, toplumsal açıdan da seçimlere yönelik analiz yapılacaktır. Ancak öncelikle üzerinde durulması gereken 11 milyon 241 bin 230 üyesi olan AK Parti’nin pandemi, ekonomik kriz ve depreme rağmen yüzde 35 oy oranını koruması analiz edilmelidir. Üzerinde durulması gereken başka bir konu da seçimlerde cemaat ve tarikat mensuplarının ağırlığının deprem bölgelerinde de sürdürmesidir. Bu oluşumların devlet bürokrasisinde etkili olduğu da dikkate alınmalıdır.
Kemal ASLAN/Haliç Üniversitesi Öğretim Üyesi