AVRUPA’DA DOĞAL GAZ GİBİ BİR RUSYA BAĞIMLILIĞI DAHA: BİLİM!
Oğuz HAKSEVER
İsviçre’de konuşlu kısa adı CERN olan Avrupa Nükleer Araştırma Organizasyonu yöneticileri bu aralar epey düşünceli… Ukrayna’yı işgal eden, son zamanlarda da sivil hedeflere saldıran Rusya Hükümeti’ni nasıl cezalandıracaklarını tartışıyorlar.
Evrenin sırlarını araştırmak üzere kurulan, katılımcı ülkelerin finansal katkısıyla inşa edilen ve yer altında 27 kilometre uzunluğunda çember şeklindeki dünyanın en büyük hadron çarpıştırıcısını işleten CERN, bilim insanı açısından Ruslara bağımlı. CERN’de çalışan 18.000 biliminsanının %7’si Rusya’daki bilim kuruluşlarının elemanları. CERN’in yöneticilerinden Joachim Mnich, Rusların kuruluştaki önemini kendi kendine sorup yanıtlıyor: “CERN’de hangi projelerde Ruslar yer alıyor? Esasen bütün çalışmalarımızda…” CERN yöneticisi, Rusya Hükümeti’ni sert bir şekilde cezalandırmak amacında olduklarını ama birlikte çalıştıkları Rus bilim insanlarını bunun dışında tutmak istediklerini belirtiyor.
CERN’in parçacık çarpıştırıcısı, pandemi nedeniyle 3 yıla yakın süredir şalter indirmiş durumda. Dev çarpıştırıcı, Nisan ayında yeniden çalıştırılacak ve planlanan dönem, hadron çarpıştırıcısının periyodik araştırmaları için çok önemli. Dev kurulumun Nisan 2022 ile 2026 arasında atom altı parçacıkların çarpıştırılması sonucu elde edeceği binlerce veri ve özellikle “tanrı parçacığı” diye tanımlanan varsayımsal parçacığa dair ipuçları, bilim insanları açısından çok önemli.
EN KRİTİK PROJELERDE RUSLAR YER ALIYOR.
Yeraltında 180 metreye varan derinlikte 27 kilometre uzunluğunda olan ve Cenevre kentini kuşatan dev süper mıknatıs çemberinin kullanılacağı yeni dönem çalışmalarında söz konusu “tanrı parçacığı”nın araştırılması projesinde yer alan bilim insanlarının 3’te 2’si Ruslardan oluşuyor. O arada sentetik kristallerin atom altı parçacıkları çarpıştırılacak ve ışın sapmaları hesaplanacak. Bu projede yer alanların ise yarısı Rus… Ayrıca atomu oluşturan nötronların ve protonların yapılarının araştırılması projesinde de Ruslar önemli konumlarda bulunuyorlar.
Rus bilim insanlarının CERN araştırmalarındaki bu konumları nedeniyle yeni dönem onlar olmadan ilerleyemeyecek. CERN yöneticisi Mnich, “Geçen yıl geldiler; yerleştiler onları hiçbir yere göndermeyeceğiz. Ama bu bizim için zor bir durum” diyor.
Haber AP