İZMİR ( SELÇUK) EFES
Atay BARBUROĞLU
Yedi Uyuyanlar, Artemis Tapınağı..
Efes içerisinde tarihi dokuların bulunduğu gizemli bir yerdir. Bu gizemli yerin değişik bir efsanesi vardır. İzmir’e gittiğinizde muhakkak Efesi ziyaret edin.
Efes’in gizemli dünyasına gidelim;
Kuran’da ashab- kehf olarak bilinen ve Yedi Uyuyanlar Efsanesi olarak anlatılan olayın yaşandığı yer olarak iddia edilen yerlerden biri Efes’tir.
Efsaneye göre şehrin ileri gelen ailelerinden sayısı Kuran’da belirtilmemiş olup çeşitli kaynaklarda yedi kişi olarak belirtilen gençler Pagan inanışlardan ayrılarak Hristiyanlığı benimserler ve haklarında ölüm cezası çıkarttırılır bunun üzerine onlar yanlarına Kıtmir isimli bir köpeği alarak şehirden uzaklaşıp mağaraya sığınırlar.
Mağarada üzerlerine ağır bir uyku çöker. Uyandıklarında ise içlerinden biri yiyecek bir şeylerde almak ve haber edinmek için şehire gider ve fark ettikleri şey korkunçtur. Çünkü bu gençler 300 yıl uyumuşlardır. Günümüz Efes şehrinin yakınlarında Yedi Uyuyanlar mağarası bulunmaktadır. Tarsus’ta ve Nahcıvan’da da Yedi uyuyanlar mağarası vardır. Hangisinin gerçek olduğu kesin değildir ancak Efes şehrinin hem Hristiyanlık hem paganlar için büyük bir öneme sahip olması olayın gerçekleştiği yerin Efes olduğu ihtimalini güçlendiriyor;çünkü, burada tarihin en önemli Pagan tapınaklarından biri vardır.
Bugün dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen Artemis Tapınağı Anadolu’nun ana tanrıçası olarak bilinen Kybele Efes şehrinde Artemis olarak şekillenmiştir.
Dünyanın yedi harikasını belirleyen Sidonlu Antipader tapınakla ilgili şu satırları yazmıştır;
Mağrur Babil’in üstünde savaş arabaları için yol olan duvarını ve Alpheus’daki Zeus heykelini ve asma bahçeleri gördüm ve Güneşin kolosusunu ve yüksek piramitlerin devasa işçiliğini ve Mausolos’un engin mezarını; ama Artemis’in bulutlar üzerine kurulmuş evini gördüğümde diğer tüm harikalar parlaklıklarını kaybetti ve dedim ki “İşte! Olympos’un dışında, Güneş hiç bu kadar büyük bir şeye bakmadı. ”
Tapınağın ancak zemin kalıntıları bugün yerinde duruyor. O yıllarda Anadolu’nun her yerinden gelen paganlar bu tapınakta ibadet eder ve hac vazifesini yerine getirirdi. İslamiyet öncesi Mekke için Kâbe ne kadar önemliyse Hristiyanlık öncesi paganlar içinde Artemis Tapınağı o kadar önemlidir. Hatta İncil’de anlatılana göre Pagan heykelleri yapan, bir gümüşçü Hristiyanlığın yayılmaya başlamasından dolayı Efes’te bir isyan çıkarır ve şu an gördüğünüz büyük Tiyatro’da binlerce kişi toplanır. İsyancı, Hristiyanlıkla Artemis tapınağının önemini kaybedeceğini bununda şehrin ekonomisini çökerteceğini söyleyerek şehirdeki Hristiyanların büyük bölümünün Efes’ten kovulmasını sağlar. İsyanı başlatan kişinin sözleri İncil’de şöyle geçmektedir:
“Ey Efesliler; Efes kentinin; Ulu Artemis Tapınağı’nın ve gökten düşen kutsal taşın bekçisi olduğunu bilmeyen var mı?”
Demek ki, Artemis Tapınağında bir de fazladan Göktaşı konulmaktaydı ya da bir ihtimal Artemis Tapınağı Göktaşının düştüğü yere yapıldı. Efeslilerin bu tanrıçaya böylesine kutsal görmelerinin sebebi belki de bu taşın gökten geldiğinin somut olarak bilinmesidir. 2000 yıl önce Efes’e gökten bir cisim düşüyor ne yapardık? Fikrimce onların yaptığını yapardık. Bu şehre gelen en önemli isimlerden biri de tarihte büyük en iyi iki askeri dehadan biri olan Büyük İskender Persleri yenerek bir bir Anadoluda ki şehirleri düşürmüş ve Efes’e gelmiştir. Kendi doğumunda Artemis’in ebelik yaptığına inandığı için Artemis tapınağında şölen düzenletir ve tapınağın bütün masraflarını karşılamak ister. Ancak tek bir şartı bulunmaktadır. Yaptığı bu iyiliğin tapınak üzerine yazılmasını ister. Efesliler bunu kabul etmezler. Bir iyilik yapılacaksa karşılığının beklenmemesi gerektiğini söylerler. Bir yandan İskender’in teklifini değerlendirmek isterler ve kendisine gayet politik bir yanıt verirler. Nasıl olurda bir tanrı başka bir tanrıya tapınak yaptırabilir. Büyük İskender bunun üzerine Efeslilerin daha önce Perslere verdikleri vergiyi kaldırır ve bu vergiyi tapınak inşaatında harcanmasını ister şehirden ayrılır. Efes parlak dönemlerinde 200 bin kadar insanın yaşadığı rengârenk sokakları çeşmeleri ve sayısız eğlencesiyle kusursuz bir liman şehriydi.
Efes binlerce yıl boyunca Dünya’nın en görkemli şehirlerinden biri olarak kalmış birçok maceraya ve tarihe yön veren olaya ev sahipliği yapmıştır.