O PEMBE DURDURUCU BİZDE NEDEN KULLANILMAZ?
Meraklı belgesel veya haber izleyicileri özellikle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki orman yangınlarına havadan müdahelede kullanılan pembe sıvıyı anımsayacaklardır.
Türkiye’de bu türlü bir maddenin kullanımını hatırlamıyorum.
Biraz araştırınca “Fire Retardant”, yani yangın geciktirici ya da başka bir deyişle ateş durdurucu denilen bu kimyasalın 19’uncu yüzyılda Fransız kimyager Joseph Gay Lussac tarafından keşfedildiğini öğrendim.
Maddenin anahtar kimyasalı Amonyum Sulfat. Bu, bir çeşit tuz aslında. İçinde ayrıca Amonyum Klorat ve Boraks da var. Belirli oranlarda suyla karıştırıldığında ateş durdurucu oluyor.
Aşağıdaki video, kimyasalın ateşi nasıl durdurduğunu ortaya koyuyor.
Video: “Impossible Engineering / The Largest Firefighting Aircraft on the Planet” belgeseli.
YANGININ ÜZERİNE DEĞİL, İLERLEDİĞİ ALANLARA
Kimyasal, yangının üzerine dökülmüyor. Yangının ilerlediği alanlara uygulanıyor. Alevler, yangın geciktiricinin veya ateş durdurucunun döküldüğü yerlere geldiğinde ilerlemiyor.
Bu türlü bir kimyasalın sert orman yangınlarında kullanılmasının önemli bir avantajı da renginden ötürü pilotların ateş durdurucuyu nereye uyguladıklarını görebilmeleri.
Ateş durdurucu, yerleşim alanlarına ilerleyen yangınların önünü kesmede de büyük fayda sağlıyor. Bazen kazalar oluyor, evler pembeye boyanıyor ama sonradan yıkanarak çıkabilen pembelik, evin yanmasına tercih ediliyor kuşkusuz.
ZARARLI MI?
Ateş durdurucunun tabiata zararlı olup olmadığı konusunda çok araştırma ve dolayısıyla tartışma yapılmış. Araştırmaların ağır basan ortak sonucu, insanlar ve memeliler için zehirli olmadığı, zararının bulunmadığı. Karada ağaçlara ve toprağa da ağır, telafisi imkansız zararlar vermiyor. Yeraltındaki kurtçuklara zararlı olabileceği yolunda bazı sonuçlar var. Ayrıca ateş durdurucu içinde gübre niteliğinde maddeler de bulunuyor. Araştırmalarda ateş durdurucunun başta balıklar, su canlılarına karşı zararlı olduğu yolunda ortak bir kanaate varılmış. Buralara uygulanmıyor zaten. Malum nehir, dere, göl gibi alanların kendileri de ateş durdurucu.
MALİYETİ
Birleşik Devletler, 2020’deki orman yangınlarında sözkonusu maddeye toplam yaklaşık 170 milyon dolar ödemiş. Ülke, 212 bin ton ateş durdurucu kullanmış. Yani litresinin maliyeti 3 ABD Doları civarında.
Pahalı mı?
Mevzubahis olan vatanın ormanları yani vatansa gerisi teferruat değil mi?
Bu maddenin kullanımı için kuşkusuz alt yapı gerekiyor. Bütün yangın söndürme filosunun dönüştürülmesi gerekmiyor ama filodaki bazı uçakların, havaalanlarında ateş durdurucunun ikmaline uygun hala getirilmesi gerekiyor.
Zor ve pahalı mı?
Yukarıdaki cümleyi kopyalayıp aşağıdaki paragrafa yapıştıralım:
Mevzubahis olan vatanın ormanları yani vatansa gerisi teferruat değil mi?
Haber: Oğuz HAKSEVER/Gazeteci
