Zengin hastalığına yakalanır mıyız?
Halk arasında ‘zengin’ hastalığı olarak bilinen gut hastalığı fazla et tüketen kesimlerde görülürdü. Ancak son zamanlarda artan Glukoz/fruktoz şurubu içeren meyve suları ,et lokantaları, sakatat ve midye yeme alışkanlıkları riski oldukça arttırmaktadır.
Gut Hastalığı
● Gut, eklemlerde ağrı, şişlik, hassasiyet ve sıcaklığa neden olan bir iltihabi durumdur. Gut terimi Latincede gutta (damla) teriminden türetilmiş olup, eski çağlarda eklemlere damla
damla düşen bir zehir olduğuna inanılırmış
● Ortaçağda bir dönem aşırı beslenme ve alkol alımı ile ilişkili olduğu fark edilince " kralların hastalığı" olarak da ifade edilmiş.
● 17 inci yüz yılda Thomas Syndenham hastalığın klinik bulgularını tarif etmiş.1856 yılında Garrod hiperürisemiyi saptamış ve 1961’de McCarty eklem sıvısında ürat kristallerini
göstermiş. Gut hastası olan Benjamin Franklin ise gut ilacını Amerika’ya getirtmiş.
Gut Hastalığı Nedir?
Gut hastalığı, Eklemlerde şişlik, kızarıklık, hassasiyet, ani ve şiddetli ağrı şeklinde ortaya çıkan romatizmal bir durumdur. Hastalık daha çok 30-60 yaş arasında erkekleri etkiler. Kadınlardaysa menopozdan sonra görülme sıklığında artış gösterir. Gut hastalığı sadece yeme ve içme alışkanlığı ile değil,metabolizmal bir bozukluk veya çeşitli hastalıklar
neticesinde de ortaya çıkabilir.
Belirtisi nelerdir?
Gut hastalığının karakteristik özelliği, özellikle ayak başparmak ekleminde aniden gelişen ağrı, kızarıklık ve şişlik belirtileridir. Ağrı genellikle çok şiddetli olup en ufak dokunuşla hasta aşırı ağrı duyar. Gut atakları ani ve genellikle geceleri ortaya çıkarak hastayı uykudan uyandıran ağrılardır. Sıklıkla ayak başparmağın büyük eklemi tutulsa da ayak bileği, ayak tarak eklemleri, diz, (daha sık ) dirsek, el, el-bilek ( daha az sıklıkta ) de gut ataklarında
etkilenen eklemler olarak sayılabilir. Gut hastalığının nadiren de olsa omurgayı etkilediği rapor edilmiştir.Etkilenen eklem bölgesi sıcak, şiş ve çok hassastır. Atak sırasında ilk 4 ila 12 saat eklem ağrıları en şiddetli olarak devam eder.
Gut hastalığı nedenleri
Günümüzde giderek artan etli yemek yapan restoranla ve dışarıda yeme içme alışkanlığına dikkat edilmezse gut hastalığına yol açabilir.
Gut, vücuda alınan proteinlerin yıkımı sonucu son ürün olan ürik asidin eklemlerde kristalleşerek çökmesi ve iltihabi reaksiyona yol açaması ile oluşan bir durumdur.
Normal şartlarda ürik asit kanda çözünür halde, böbreklere ulaşarak süzülerek idrar yoluyla atılır. Ürik asitin çok fazla üretilmesi veya böbrekler yoluyla yeterli atılamaması sonucu;
fazla ürik asit, ürat kristalleri oluşturarak eklem içine ve çevre dokulara sızıp ağrı, inflamasyon ve şişlik şikayetlerine neden olur.
Gut hastalığının diğer nedenleri arasında da kişinin metabolizmal bir bozukluğunun olmasıdır. Bazı hastalıklar zemin hazırlayabilir, özellikle diyabet, metabolik sendrom, obezite gibi durumlar ürik asidin vücutta fazla üretimine ve dolayısıyla gut hastalığına sebebiyet verebilirler. Yaş ve cinsiyet de hastalık gelişiminde önem kazanır. Nedeni pek bilinmese de erkeklerde genellikle hastalık daha erken yaşlarda başlar, ancak kadınlarda genelde geç ve menopoz sonrası görünüyor. Genetik faktörler de gut hastalığı gelişiminde önemlidir.
Doğuştan gelen bazı hastalıklar bu tablonun gelişimine neden olabilmektedir.
● Ürik asit artışına neden olan durumlar:
● Aşırı veya hatalı beslenme (Kırmızı et, sakatat )
● Fruktoz/mısır şurubu içeren gıdalar
● Ispanak, karnıbahar, mantar, kuşkonmaz
● Baklagiller ( Kuru fasulye, bezelye )
● Kabuklu deniz ürünleri
● Bazı ilaçlar (aspirin, idrar söktürücüler ,bazı tansiyon ilaçları,)
● Alkol
● Böbrek yetmezliği
● Sedef hastalığı (psoriasis)
● Bazı genetik/ enzimatik bozukluklar (Genellikle SLC2A9, SLC22A12 ve ABCG2 denen
üç genin gutla ilişkili olduğu bulunmuştur )
● Kemoterapi ilaçları
● Hipertansiyon
● Obezite
Gut Nasıl Tedavi Edilir?
Gut hastalığının tedavisi akut ataklar sırasında ve ataklar arasında farklı şekillerde planlanılır. Akut atak zamanlarında iltihap giderici (antienflamatuar) ilaçlar, İleri gut vakalarının önlenmesinde, ksantin oksidaz inhibitörleri ve ürikozürikler gibi ürik asit düşürücü ilaçlar tedavi planına ilave edilir. Tedavide verilen ilaçlar kişinin hastalık seyrine, ek hastalıklarına ve yaşına göre ayarlanır ve hasta takibe alınır.
Koruyucu Önlemler ve Yaşam Önerileri:
Ürik asit yüksekliği her zaman gut ile sonuçlanmasın diye bazı yiyecekler kısıtlanmalı ve ürik asit seviyeleri düşürülmelidir.
● Obez kişiler kilo vermeliler
● Kırmızı et, sakatat, kabuklu deniz ürünleri kontrollü tüketilmeli
● Günlük yeterli sıvı alınmalı
● Kolesterol ve trigliserid düzeyleri normal seviyede tutulmalı
● Düzenli egzersiz yapılmalı (Ağır spordan uzak durulmalı)
● Alkol tüketimi kısıtlanmalı
● ürik asit düzeyini yükselten ilaçlar hekim kontrolünde
değiştirilmeli
● C vitamini, düşük yağlı süt ürünleri ve sebze ağırlıklı
beslenilmeli (Kahve, C vitamini, süt ürünleri tüketimi ve
fiziksel egzersizler riski azaltıyor)
● Meyve şekerli (Fruktozlu) gazlı içecekler kısıtlanmalı
Gut diyeti:
Gut hastalarında diyet oldukça önem arz ediyor. Et tüketimini kısıtlamaları gerekir ancak dikkat etmediklerinde sık gut atakları geçirirler. Küçük bir parça et tükettiklerinde birlikte süt ve yoğurt gibi yiyecekler almaları tavsiye edilir. (Süt ve yoğurt ürik asit dengesini sağlar) Az ve sık beslenmesi gerekir, ara öğünü kaçırmamalı, düzenli egzersiz veya hiç olmazsa hafif tempolu yürüyüş ile yaşam kalitesini arttırmalı. Kesinlikle alkol tüketilmemelidir ve aspirin türü ilaçlar yasaktır. İşkembe, sardalye, kabuklu deniz ürünleri, ördek eti, kaz eti, küçük balıklar, pastırma, salam, sucuk, sosis, tam yağlı süt / yoğurt ve tam yağlı peynirleri tüketmemeli. kuzu eti, dana eti, hindi, tavuk ya da balıketi gibi yag oranı az olanları da günlük en fazla 60 gr tüketebilir.
Meyve ,tuz, nane, maydanoz, sirke tüketebilir . Yumurta tüketimi sadece haftada bir veya iki haşlanmış olarak önerilir.
Kuruyemişler yasak . Ekmek olarak da ; esmer ekmekler, çavdar, yulaf ve kepekli ekmekler yasak. Margarin,tereyağı ve katı yağlar kesinlikle yasaklar arasında. Baklagillerden mercimek, kuru fasulye, nohut bir öğünde en fazla 6-7 yemek kaşığı; ıspanak, karnıbahar gibi sebzeler 8 yemek kaşığı , bezelye, mantar ve kuşkonmaz 2 yemek kaşığı kadar tüketmeli. Diğer sebzelerin tüketimi serbest ve ağırlıklı olarak sebzeli beslenme önerilir.