Oğuz HAKSEVER/Gazeteci
NECEFSİZ MAŞRAPA
ÇORBALAAAR!
Televizyon haberciliğimizde çorba kelimesinin mecazi anlamını görebileceğimiz çok sayıda örnek var.
-Editörler veya muhabirlerin kelime dağarcıklarındaki çorbalar.
-Haberlerin içeriklerindeki çorbalar.
-Haber bülteni öncesinde sunulan çorbalar.
GENEL KÜLTÜR VE KELİME DAĞARCIĞINA SONDAJ
Show TV 14 Ağustos Ana Haber Bülteni…
O gün çoğu televizyon haber merkezinin yaptığı gibi Akdeniz’deki gerginlik birinci haber olarak seçilmiş.
MTA’ya ait Oruç Reis Araştırma Gemisi’ni bir Yunan savaş gemisi taciz etmeye kalkmış, Türk savaş gemisi Kemal Reis, bu girişimi engellerken iki gemi birbirine sürtünmüş.
Haber’de Oruç Reis Araştırma Gemisi’nden “sondaj gemisi” diye söz ediliyor.
Oruç Reis, bir sondaj gemisi DEĞİLDİR!
Aslında haberde Oruç Reis Gemisi’nin ne gemisi olduğu da gösteriliyor.
Şu şekilde:
Görüntüde Oruç Reis Gemisi’nin çektiği sismik araştırma cihazları yer alıyor. MTA’nın internet sitesinde de Oruç Reis, “sismik araştırma gemisi” olarak tanımlanıyor.
Sondaj gemisi şekilde görüldüğü gibi şöyledir:
(Örnek Yavuz Sondaj Gemisi)
Oruç Reis Gemisi ise şekilde görüldüğü gibi şöyledir:
Dikkat edilirse birinin, yani Yavuz Sondaj Gemisi’nin sondaj kulesi vardır; Oruç Reis Sismik Araştırma Gemisi’nin ise kulesi yoktur.
Sondaj gemisi, deniz tabanından aşağı delik açar, belirlenen bölgede hidrokarbon enerji kaynağı olup olmadığını belirlemek için örnekler alır.
Bu aşamadan önce de Oruç Reis Sismik Araştırma Gemisi veya başka bir sismik araştırma gemisi, deniz tabanının altının bir anlamda tomografisini çeker.
Sondaj kelimesi çok dolaylı olarak araştırma anlamına gelse de iş deniz altı araştırması olunca bu mecaz işlemez. Üstelik sondaj kelimesi dikeyi ifade eder.
Meslektaşlarımız, Oruç Reis’in yaptığı işi de “sondaj” diye tanımlıyorlar. Ne diyelim?
Haberi o konudan anlamayana yaptırırsanız, haber merkezinde de bir anlayan olmazsa ve genel kültür, kelime dağarcığı zayıf olursa azıcık bilen dikkatli birine kötü bir çorba ikram etmiş olursunuz.
HABER İÇERİĞİ ÇORBASI
Aynı haberin içeriğindeki çorbaya da “sondaj” yapalım.
Haberin sunumu şöyle:
“a) Oruç Reis’in Akdeniz’de “sondaja” başlamasıyla yükselen tansiyonda ilk kez sıcak temas yaşandı. Yunan “hücumbotu” nun -haberin içeriğinde bu “hücumbot, fırkateyn” oluyor- tacizine Türk Donanması’nın gözbebeği Kemal Reis misliyle karşılık verdi.
- b) Cumhurbaşkanı Erdoğan bir kez daha diplomasiden söz ederken, Atina’ya mesaj netti.”
Sunumdaki bu sıralamaya göre haberin içeriğinde de aynı sıralama olmalıydı.
Ama haber, Cumhurbaşkanı’nın olana tepkisiyle başlıyor.
Sonra haberin odağındaki olaydan -gemilerin dalaşından- şöyle bir söz ediliyor, ardından yeniden Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tepkisiyle devam ediliyor.
Ve birden Cumhurbaşkanı’nın bir gün önce Almanya Başbakanı Merkel’le ve AB Birliği Konseyi Başkanı ile görüşmeleri gündeme getiriliyor. Cumhurbaşkanı’nın Merkel’le görüşmesine dair değerlendirmesi aktarılıyor.
Henüz olay nedir tam olarak verilmiş değil.
Oruç Reis’in tacize uğradığı bir cümle ile geçiştiriliyor. Ardından yeniden Cumhurbaşkanı’nın bu konudaki sözleri veriliyor.
Nihayet haberin odağında yer alan deniz dalaşının ayrıntıları ekrana geliyor.
Daha sonra da haberin sunumundaki unsurlar göz önüne alındığında ikincil önemdeki bilgiye, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın Donanma Komutanlığı ziyaretine değiniliyor.
Haberin içeriğinin ne olduğu konusunda okurken kafanız karışmış olabilir.
Bir de bu kargaşanın sözün uçup gittiği televizyon yayınında yaşanmasını düşünün.
Haber, haberi izleyenlerin aklında ne kadar iz bıraktı? İzleyenler çorbadan ne kadar tat aldı?
Şüphelerim var.
HABER BÜLTENİ ÖNCESİ ÇORBALAR
Son zamanlarda bu satırların yazarına tuhaf gelen bir uygulama var. Özellikle eğlence kanallarında ana haber bültenleri başlamadan önce aralara kimi zaman önemli, uzun uzun işlenebilecek haberlerin de katıldığı bir haber çorbası veriliyor.
Örnek: 145 Ağustos 2020 ATV Ana Haber Bülteni.
Ana haber bülteni 19’da… Bu saatten 20 dakika önce seslendirilmiş videolardan oluşan “haberler” veriliyor.
Önemli bir çoğunluğu, güvenlik kamerası görüntüleri. Tabii, çoğunluğu ajans kaynaklı.
17 tane haber…
İstanbul’daki huzur operasyonunun haberi ile başlıyor, asker uğurlamadaki magandalığın haberi ile devam ediyor, Konya’da Büyükşehir Belediye Başkanı’nın toplu taşım durağında yaptığı görüntülü maske uyarıları sırada yer alıyor, Rusya’da güvenlik kamerasına yansıyan bir kaza, izleyicinin karşısına çıkıyor, yine güvenlik kamerası görüntüsüyle İstanbul’da yol çalışması sırasında bir iş makinasının kepçesinin bir kadına çarpması anlatılıyor, bir ağabeyin kardeşinin arabasını yakmasıyla ilgili haber sırada yerini alıyor, ABD’deki bir polis kovalamacası ekrana geliyor, Zonguldak’ta peş peşe iki intihar girişiminin görüntülerine baktırılıyor, Çin’de kamyonun altında kalmaktan kıl payı kurtuluşun yine güvenlik kamerası görüntüsü “bültendeki” sırasını savıyor, günün önemli haberlerinden biri, Şanlıurfa’da su kanalına düşen araçta ölen üç kardeşin ölümü “sıralamada” kendini gösteriyor, Ankara’daki fabrika yangınının görüntüleri gelip geçiyor, ABD’de boğazına yemek kaçan kişinin Heimlich hamlesiyle ölümden kurtarılışı birden izleyicinin karşısına çıkıyor, Yozgat’ta eşini öldüreceği iddia edilen adamın yakalanışıyla ilgili güvenlik kamerası görüntüleri “sıralamadaki” yerini alıyor, Hintli aktör Aamir Khan’ın Adana’da kebap çevirmesi gösteriliyor, ABD’de bir ağaca yıldırım düşmesinin “haberi” gelip geçiyor, yine günün önemli haberi sayılabilecek bir konu birden arzı endam ediyor, Bayraktar Akıncı adlı insansız hava aracının ikinci prototipinin test uçuşu sona doğru izleyiciye bildiriliyor ve en sonda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ak Parti’nin kuruluş yıldönümü klibi ile tur tamamlanıyor.
Aslında iyimser açıdan bakılırsa gastronomik bir uygulama.
Malum genelde yemeklerde önce çorba sunulur.
İyi televizyon haberleri izlemeniz dileğiyle…
Oğuz HAKSEVER/Gazeteci
OğuzHAKSEVER/kentekrani
www.kentekrani.com 19 Ağustos 2020
